Yerel kaynaklarda, Kırgızistan enerji sektörüne ilişkin bazı değerlendirmeler yer almıştır.
Kırgız Cumhuriyeti'ndeki enerji sektörü, yönetim yapısından üretim artışına ve dijitalleşmeye kadar tüm seviyeleri kapsayan büyük bir dönüşüm geçiriyor. Reformlar, elektrik kesintilerini ortadan kaldırmayı ve sektörün verimliliğini ve sürdürülebilirliğini artırmayı amaçlıyor. Önemli adımlardan biri, bölgesel enerji şirketlerinin Kırgızistan Ulusal Elektrik Şebekeleri A.Ş. (NESK) altında birleştirilmesiydi. Geçmişte, şirketlerin parçalı yapısı operasyonel tedariki engelliyor ve verimliliği azaltıyordu. Şimdi ise lojistikten muhasebeye kadar tüm süreçler merkezileştirildi. Bu sayede borçlar ortadan kaldırıldı, mali durum istikrara kavuşturuldu ve altyapı modernize edilmeye başlandı.
Ayrıca Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti, ülkenin 142 milyar kWh olarak tahmin edilen su potansiyelini tam olarak kullanmayı hedeflemektedir. Ana odaklanma, küçük ve büyük hidroelektrik santrallerinin inşasına verilmektedir. 2025'ten 2028'e kadar, 500 MW'lık mevcut açığı kapatacak olan toplam 400 MW'tan fazla kapasiteye sahip yeni tesislerin devreye alınması planlanmaktadır.
Ülkede halihazırda 130,76 MW kapasiteye sahip 39 mini hidroelektrik santrali bulunmaktadır. Ayrıca, sadece 2024 yılında ülkede 8 HES devreye alınmıştır: Bala-Saruu HES (Talas bölgesi), Kainama HES (Jalal-Abad bölgesi), Kok-Art HES (Jalal-Abad bölgesi), Isık-Ata-1 HES (Chui bölgesi), Isfairam-1 HES (Batken bölgesi), Arashan HES (Issyk-Kul bölgesi), Kurak-Tektir HES (Osh bölgesi), Beles HES (Batken bölgesi).
Ayrıca ülkede toplam 359,44 megavat kapasiteli 49 yeni küçük hidroelektrik santralinin inşası da devam etmektedir. Papan rezervuarında 25 MW'lık bir hidroelektrik santralinin inşası kapsamında sembolik bir kapsül atılmıştır. Orto-Tokoi rezervuarında da çalışmalar devam etmekte olup Kara-Kul Nehri üzerinde bir başka küçük santralin inşasına başlanmıştır. Buna paralel olarak Lebedinovskaya hidroelektrik santralinin modernizasyonuna yönelik bir proje de hayata geçirilmektedir.
Hem devlet kurumları hem de özel işletmeler, bölgesel ekonomi üzerinde olumlu bir etkiye sahip olan ve yeni istihdam oluşturulmasına katkıda bulunan inşaat sürecine dahil olmaktadır.
Ana altyapı yönü, ülkedeki en büyük enerji tesisi olan Kambar-Ata-1 HES'in uygulanması olmaya devam etmektedir. Projenin hayata geçirilmesi için bütçeden yaklaşık 4 milyar som tahsis edilmiştir. Bu stratejik proje Özbekistan ve Kazakistan ile işbirliği içinde ve uluslararası finans kuruluşlarının katılımıyla hayata geçirilmektedir. Şu anda hazırlık faaliyetleri devam ediyor: ulaşım arterleri inşa ediliyor, mühendislik yapıları kuruluyor, elektrik hatları döşeniyor ve işçiler için bir yerleşim alanı oluşturuluyor.
Kırgızistan, ulusal enerji sektörünün sürdürülebilirliğini güçlendirmek amacıyla yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını sürekli olarak genişletmektedir. Bu girişimin bir parçası olarak ülke, güneş ve rüzgar enerjisi üretiminden yararlanan tesisler geliştiriyor. 2024 yılında 2,5 gigawatt toplam kapasiteye sahip güneş enerjisi santrali projelerini hayata geçirmek üzere altı şirketle sözleşme imzalandı. Toplam 430 kilowatt kapasiteli güneş enerjisi santralleri halihazırda faaliyete geçirilmiştir.
Buna paralel olarak, trafo merkezleri ve havai hatlar aktif bir şekilde yalıtımlı CIP tellerine dönüştürülmekte ve bu da kazaların sayısını önemli ölçüde azaltmaktadır. Akıllı sayaçların ve "Benim Işığım" mobil uygulamasının hayata geçirilmesi şeffaflığı artırmış, maliyetleri düşürmüş ve yolsuzluk risklerini en aza indirmiştir. Reformun bir sonucu olarak bugün elektrik kayıpları %30'dan %11,64'e düşürülmüştür. Dijitalleşme ve ekipman modernizasyonu yoluyla daha fazla azaltım planlanmaktadır. Bir yolsuzlukla mücadele birimi oluşturulmuş ve denetimler güçlendirilmiştir.
Öte yandan, yapılan değerlendirmelere göre, enerji sektöründe büyük ölçekli dönüşümler mali istikrar olmadan mümkün değildir ve elektrik üretimi ve tedarikinin gerçek maliyetini yansıtan tarifeler belirlemeden böyle bir istikrarı sağlamak imkansızdır. Bilindiği üzere, yakın zamanda, 1 Mayıs 2025'te Kırgızistan'da elektrik maliyeti optimize edildi. Bazı değerlendirmelere göre, "Tarifelerin düzeltilmesi hem ekonomik mantık hem de enerji sektörünü modernize etme ihtiyacı tarafından dikte edilmektedir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonraki 30 yıl boyunca Kırgızistan'da neredeyse hiç yeni hidroelektrik santrali inşa edilmedi ve enerji sektörü kronik olarak yetersiz finanse edildi. Tarifeleri düşük tutma politikası, enerji şirketlerinin ne ekipmanı modernize edebilmesi ne de çalışanlarına makul maaşlar sağlayabilmesi anlamına geliyordu." Başka bir tarife optimizasyonundan sonra bile elektriğin gerçek maliyetinin belirlenen oranlardan çok daha yüksek olduğu vurgulanmaktadır.
Kaynak: https://economist.kg/mnenie/2025/05/14/vysokoie-napriazhieniie-kak-kyrghyzstan-narashchivaiet-ghienieratsiiu-i-rieformiruiet-otrasl/