Özbekistan Maliye Bakanlığı, 2021 vergi politikasının ana yönlerinin kabul edilmesi amacıyla belirli mevzuatlarda yapılan değişiklikler ve eklemeler hakkında bir Kanun Tasarısı hazırladı. Kanun Tasarısının 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi beklenmektedir.
Aşağıda, Kanun Tasarısı tarafından getirilen önemli değişiklikler özetlenmiştir.
Özbekistan'da kısmen veya tamamen uluslararası finans kuruluşları (IFI) ve yabancı devlet finans kuruluşlarının (FGFO) fonları (borçlar, krediler) adına uygulanan projeler çerçevesinde, (1 Temmuz 2020 yılından önce Özbekistan'ın uluslararası anlaşmaları uyarınca onaylanan) tüzel kişiler tarafından satın alınan malların (hizmetlerin) satışına ilişkin ciro ve mal ithalatı, KDV ve tüketim vergisine tabi değildir.
Yukarıdaki hükmün mevcut hali, mal ithalatını kapsamamakta ve yalnızca IFS/FGFO fonları adına satın alınan mallar (hizmetler) ile sınırlı bulunmaktadır.
Taslak Kanun özellikle KDV (%15), Kurumlar Vergisi (genel %15, belirli kategoriler için %20), Kişisel Gelir Vergisi (%12), Tüzel Kişiler İçin Emlak Vergisi (%2), Sosyal Vergi (ticari işletmeler %12, bütçe kuruluşları için %25), Ciro Vergisi (%4'lük taban oran) dahil olmak üzere ana vergi oranlarının korunmasını öngörmektedir.
Aynı zamanda, 2021 vergi politikası, Vergi Kanununun doğrudan etkisini tesis eden, ihracatçıları, vergi yükünün makul dağılımını ve doğal kaynakların verimli kullanımını destekleyen vergi reformlarına devam etmeyi hedeflemektedir.
Ayrıca Kanun Tasarısı, bireyler tarafından ödenen Özel Tüketim Vergisi, Arazi Vergisi, Su Kullanım Vergisi ve Sabit Vergi oranlarının Vergi Kanunu metnine yerleştirilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Halihazırda 2020 yılı için bu oranlar "Özbekistan Cumhuriyeti 2020 Devlet Bütçesi Hakkında Kanun" ile belirlenmiştir.
ÖTV
İthalatta uygulanan ÖTV oranlarının, üretimde tahsil edilen ÖTV’lere eşitlenmesi önerilmektedir. Alkollü içecekler ve tütün ürünleri de dahil olmak üzere yalnızca belirli kategorilerdeki mallar, ithalat ve üretimde farklı ÖTV oranlarına sahip olacaktır. Mutlak miktarlarda belirlenen ÖTV oranlarının mal türüne göre %7,5 ile %20 arasına endekslenmesi beklenmektedir.
Aşağıdakiler dahil 73 tür malın ithalatında ÖTV’nin kaldırılması önerilmektedir:
- Meyve suları, peynir, süzme peynir, margarin, şekerleme ürünleri, sosisler ve benzeri et ürünleri dahil 20 çeşit gıda ürünü;
- Buzdolapları, televizyonlar, gazlı fırınlar, elektrikli süpürgeler, çamaşır makineleri gibi 35 çeşit elektrikli cihaz.
Taslak Kanun ayrıca mobil iletişim hizmetleri sunan tüzel kişiler için Tüketim Vergisi oranının %20'den %15'e düşürülmesini önermektedir.
KDV
Taslak Kanun, cirolarına bakılmaksızın KDV ödemesi gereken işletmeler listesinin genişletilmesini öngörmekte ve aşağıdakileri önermektedir:
- Bira dahil alkollü içeceklerin satışı için sabit perakende satış yerleri;
- Pazarlar ve alışveriş merkezleri.
Kanun Tasarısı, ihracatçının banka hesabına fiilen alınan döviz hasılatının miktarına bakılmaksızın, ihracatçılara girdi KDV'sini (indirilecek KDV) geri alma olanağı sağlamaktadır (halihazırda KDV, alınan gelir oranında geri alınabilmektedir). Bu önlem, ertelenmiş ödeme koşulları olan ihracatçıları desteklemeye yöneliktir.
COVID-19 salgını bağlamında, 1 Nisan 2020'den 31 Aralık 2020'ye kadar, Başkanlık Kararnamesi uyarınca, malların (hizmetlerin) satışından elde edilen cirosu ayda 1 milyar Özbek Sum’u (yaklaşık olarak 95 bin ABD Doları) geçmeyen KDV mükellefleri, KDV'yi aylık değil üç ayda bir ödeme hakkında sahip olmuştu. Kanun Tasarısı bu hükmün kalıcı hale getirilmesini ve Vergi Kanununa dahil edilmesini önermektedir.
Emlak ve Arazi Vergisi
Kanun Tasarısı aşağıdakileri öngörmektedir:
- Tüzel kişiler tarafından ödenen emlak vergisi oranının %0,2'den %0,4'e çıkarılması,
- Tüzel kişiler tarafından ödenen arazi vergisi oranlarına uygulanan katsayının 0,1'den 0,25'e çıkarılması.
Daha önce vergiden muaf tutulan nesnelerle ilgili olarak, 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren Vergi Kanunu tarafından emlak vergisi oranlarının ve arazi vergisi için azaltma katsayısının getirildiğine dikkat edilmelidir. Yukarıdaki değişiklik, indirilen oranların tutarını emlak vergisi ve arazi vergisi taban oranlarına kademeli olarak yükseltmeye yönelik ilk planla uyumludur. Kanun Tasarısı, arazi vergisi matrahlarının mutlak surette Vergi Kanunu'na %15'lik endeksleme ile dahil edilmesini öngörmektedir. Bu oranlara dayanarak, yerel yönetim yetkilileri, bölgenin ekonomik kalkınmasına ve prestijine bağlı olarak artan ve azalan katsayılar uygulayarak belirli arazi vergisi miktarına karar verecektir.
Su Kullanım Vergisi
Su Kullanım Vergisi oranları, vergi mükellefi kategorilerine ve suyun kullanım amacına göre belirlenir. Vergi hesaplamaya yönelik olarak, vergi mükelleflerinin çeşitli amaçlar için kullandığı su kaynaklarının hacimleri için ayrı kayıtlar tutması öngörülmektedir. Vergi oranları genellikle %15 ve ekonominin belirli sektörleri için %30 oranında endekslenir. Endekslemenin amacı, oranları kademeli olarak sanayi kuruluşları için oluşturulan birleşik orana yükseltmektir.
Kamu hizmetleri şirketleri için, Su Kullanım Vergisi oranı, 2020'de geçerli olan vergi düzeyinde kalmaktadır. Çiftlikler dahil olmak üzere tarım arazilerinin ve balık yetiştiriciliğinin sulanmasında kullanılan su için, Kanun Tasarısı ile 1 metreküp başına 40 Özbek Sum’u olarak tek bir vergi oranı belirlenmiştir.
Diğer Değişiklikler
Taslak Kanun ayrıca, Vergi Kanunu’nun yeni versiyonunun uygulaması ve etkinliğinin izlenmesi ve analizinin bir parçası olarak, ilgili bakanlıkların yanı sıra vergi danışmanları ve uzmanların yorumları çerçevesinde Özbekistan Cumhuriyeti Vergi Kanununda yapılacak değişikliklere ilişkin ayrı bir kanun tasarısının geliştirilmesini öngörmektedir.
Vergi Kanunu’nda Yapılan Son Değişiklikler
9 Kasım 2020 tarihli ve ЗРУ-646 sayılı "Özbekistan Cumhuriyeti'nin Bazı Mevzuatında Yapılan Değişiklikler ve Eklemeler Hakkında Yasa" uyarınca Vergi Kanunu'nda bazı değişiklikler yapılmıştır.
Vergi Kanunu'nun aşağıdaki hükümleri değiştirilmiştir:
- Yerel tüzel kişilik tarafından ticari olmayan ve bütçe kuruluşlarına kaynağında ödenen faizin özel vergilendirme mekanizmasını öngören Vergi Kanunu'nun 344. maddesinin 2. fıkrası, yalnızca fonların mevduata yatırılmasından elde edilen faize yöneliktir. (Yani diğer faiz ödeme türleri için geçerli değildir)
- Bireylerin toplam gelirini belirleme prosedürü aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:
- Geçici sakatlık ödenekleri (hasta bir aile üyesine bakma ödenekleri) “vergiye tabi gelir”e dahildir;
- Cumhurbaşkanı’nın kararlarıyla kurulan; özerk kurumlar, sendikalar, hayır kurumları, çevre ve diğer fonlar tarafından sağlanan aşağıdaki yardımlar/faydalar, bireyin geliri olarak kabul edilmez:
➢ Kuruluş tüzüğünde öngörülen faaliyetler kapsamında yapılan işler ve verilen hizmetler;
➢ Tedavi ve tıbbi hizmetlerin maliyeti, engellilerin rehabilitasyonu için teknik ekipman satın alınması;
➢ Bir tedarikçiden bir bireyin çıkarına mal ve hizmet satın alınması;
➢ Hayır amaçlı diğer destek türleri (nakit destek hariç).
- Kişisel gelir vergisine tabi olmayan gelir türleri listesi şunları içerecek şekilde değiştirilmiştir: Özerk kurumlar, sendikalar, hayır kurumları ve çevre fonları tarafından vergi mükelleflerine bir takvim yılı içerisinde 15 milyon Özbek Sum’una (yaklaşık 1,4 bin USD) kadar sağlanan ödenekler ve diğer nakit yardım türleri.
NOT: Yukarıdaki 2. ve 3. fıkra hükümleri geriye dönük olup 1 Nisan 2020 tarihinden itibaren ortaya çıkan hususlar için geçerlidir.
Vergi İzleme
Vergi İzleme Yönetmeliği 20 Kasım 2020 tarih ve 736 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylandı.
Yönetmelik uyarınca vergi takibinin konusu; vergi mevzuatına uyum, hesaplamanın doğruluğu, vergi ve aidatların vergi izleme faaliyetlerinin yürütüldüğü tüzel kişi tarafından ödenmesinin eksiksizliği ve zamanında yapılmasıdır.
Yönetmelik uyarınca “Vergi İzleme”si:
✓ tüzel kişiliğin vergi mükellefi olduğu tüm vergi ve harçları kapsar;
✓ vergi izlemesi yapma kararı temelinde vergi dairesi tarafından yürütülür;
✓ vergi mükellefi için isteğe bağlıdır;
✓ yıllık mali tablolara göre tüzel kişiliğin bir önceki yıla ait geliri en az 10 milyar Özbek Sum’u (yaklaşık 950.000 USD) olursa gerçekleştirilir;
✓ tüzel kişiliğin vergi idaresine vergi denetimi için başvuruda bulunduğu yılı takip eden takvim yılı içinde yürütülür;
✓ vergi izlemesinin yapıldığı yılın 1 Ocak tarihinden itibaren vergi izlemesinin yapıldığı dönemi takip eden yılın 1 Temmuz'unda sona erer;
✓ yanda belirtilen vergi makamları tarafından yürütülür: Karakalpakstan Cumhuriyeti, vilayetler ve Taşkent Şehri vergi daireleri (Büyük vergi mükellefleri için Bölgelerarası Devlet Vergi Müfettişliği)
Hatırlatma: Vergi izleme, devletin vergi makamları ile iyi niyetli vergi mükellefleri arasında süregelen vergi sorunlarının çözümünde kapsamlı yardım sağlanmasıyla birlikte genişletilmiş bilgi alışverişi sağlayan bir vergi kontrol şeklidir. Vergi izleme kapsamındaki süreler ofis denetimine (desktop audit) tabi değildir.