Özbekistan, ülkenin bağımsızlığından bu yana deniz limanlarına erişmek için daha kısa ve daha ucuz ulaşım koridorları tesis etmek için uğraşıyor. 2 Şubat'ta Özbekistan, Afganistan ve Pakistan'dan yetkililer arasında ilk üçlü görüşmeler gerçekleştirildi. Kendisi denize kıyısı olmayan bir ülke olan Afganistan toprakları, bir kıyı ülkenin limanlarına erişim müzakerelerinde Taşkent için her zaman kritik bir ülke olmuştur.

Özbekistan Başbakan Yardımcısı ve Yatırım ve Dış Ticaret Bakanı Sardor Umurzakov, Pakistan Başbakanı Ticaret ve Yatırım Danışmanı Abdul Razzaq Dawood ve Afganistan Dışişleri Bakanı Mohammad Hanif Atmar'ın katıldığı üçlü görüşmeler, Mazar-ı Şerif-Kabul-Peşaver Yol Haritası’nın kabul edilmesiyle sonuçlandı.

Yol haritası planına göre, 600 km uzunluğundaki demiryolunun inşası beş yıl sürecek ve Pakistan'ın Gwadar ve Karaçi limanlarına erişim sağlayacak. Orta Asya'nın Afganistan ile olan diğer projeleri (Özbekistan'ın Afganistan'a elektrik sağlamasına olanak tanıyan Surkhon-Puli Humri yüksek gerilim elektrik hattı ve Tacikistan ve Kırgızistan'dan elektrik sağlayan CASA-1000 bölgesel elektrik projesi) aynı iletişim hatlarından geçecek ve inşaat giderlerini üç proje arasında dağıtacak.

Taşkent'in Pakistan limanlarına erişime öncelik vermesinin başka sebepleri de var. Proje, tüm katılımcılara yeni fırsatlar sunuyor. Pakistan ve Hindistan gibi diğer ülkeler için bu yol, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) pazarına demiryolu ile bağlantı kurma fırsatı yaratacaktır. Şu anda, bu ticari ilişkiler yalnızca deniz yollarıyla desteklenmektedir.

Yolun Özbekistan ve diğer Orta Asya ülkelerinden Pakistan'a ulaşım süresini 30 günden 15 güne indireceği ve masrafları %30-35 azaltacağı ifade ediliyor. (Proje sadece Orta Asya ülkelerine fayda sağlamayacak, aynı zamanda Rusya ile Pakistan arasındaki nakliye maliyetlerini de %15-20 azaltacak)

Özbekistan şu anda Türkmenistan üzerinden erişilen İran limanı Bandar Abbas'a oldukça bağımlı. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev'in daha önceki çabaları, İran'ın limanını kullanmaya devam etmeye, ancak Afganistan'daki Herat'a yeni bir demiryolu bağlantısı kurulması gibi, daha doğrudan erişim seçeneklerini araştırmaya odaklanmıştı. Özbekistan'ın Özbekistan-Türkmenistan-İran-Umman demiryolu koridorları gibi diğer önceki çabaları da net bir şekilde İran'ı içeriyordu.

Taşkent yönetimi, planlarını İran limanlarına erişimin önemini kaldıracak şekilde yeniden değerlendiriyor ve bu değerlendirmede ekonomik sebepler ana neden olarak öne çıkıyor. Stratejik ve Bölgesel Çalışmalar Enstitüsü müdürü Eldar Aripov'a göre, Mazar-i-Şerif-Peşaver projesi tamamen yeni bir ulaşım seçeneği sunarken, Herat seçeneği sadece mevcut rotaları genişletiyor. Taşkent'ten Karaçi'ye bir konteyner taşımanın maliyeti yaklaşık 1.400- 1.600 dolar olurken, Taşkent-Bandar-Abbas (İran) güzergahında 2.600-3.000 dolar. Dahası, Herat bağlantısının inşası daha karmaşık iken, Pakistan rotası bir dizi mevcut projeden yararlanacak.

İki yıl önce Başbakan Aripov, Pakistan limanlarının diğer demiryolu seçeneklerine göre öncelik kazanması için iki nedenden daha bahsetti. Birinci neden, Mezar-ı Şerif-Kabil-Peşaver yolunun Özbekistan'ı bir limana bağlayan en kısa yol olmasıdır. İkinci olarak, Özbekistan-Kırgızistan-Çin koridoru ile birlikte yol, Çin, BDT, Avrupa ve Güney Asya'daki en büyük dört koridoru birleştiriyor.

Ortak bir belgeyi imzalamak için üç ülkenin aynı masaya oturması, demiryolunun inşası yolunda ciddi bir adım olarak değerlendiriliyor. Taşkent jeopolitik yorumlarda bulunmaktan uzak duruyor, ancak Kasım Süleymani'nin bir yıl önce öldürülmesinin ardından yaşanan İran-ABD tırmanışları ve İran'ın devam eden istikrarsız jeopolitik durumu, Taşkent'in Pakistan limanlarını seçme kararına katkıda bulunmuş olabilir. Bu seçim, riskli ortaktan daha istikrarlı bir seçeneğe doğru küçük bir adım olarak görülebilir.

https://thediplomat.com/2021/02/uzbekistan-prioritizes-pakistani-over-iranian-ports/