Özbekistan Merkez Bankası, 2023 ve 2024-2025 dönemi için para politikasının ana yönlerini onayladı.
2021'in sonu ve 2022'nin ilk aylarından itibaren dünyanın çoğu ülkesinde ekonomik toparlanma görülmeye başlandı. Ancak, Şubat ayının sonundan itibaren Rusya ile Ukrayna arasındaki kriz durumu ve enerji piyasasındaki dalgalanmalar nedeniyle yüksek enflasyonist baskılar ortaya çıkmış, güçlü talep paralelinde arz miktarlarının ayarlanmasında gecikme yaşanmış ve para politikasında karşılıklı bir sıkılaşma yaşanmıştır.
Merkez Bankası, makroekonomik gelişmenin ana (yüksek gerçekleşme olasılığı olan ve keskin dış şokların olmadığı koşullar) ve alternatif (dış risklerde keskin bir artış ve reformların ertelenmesi olasılığını dikkate alarak) senaryolarını oluşturmuştur.
Ana Senaryo
Yüksek enflasyon ve sıkı finansal koşullar karşısında, küresel ekonominin önceki tahminlere göre daha yavaş büyüyeceği tahmin edilmektedir. Gelişmiş ülkelerdeki işgücü piyasası eğilimleri de değişebilir.
IMF ve Dünya Bankası'nın tahminlerine göre, küresel ekonominin büyümesi 2023'te %2,7-3, 2024'te ise %3-3,2 olacak. Özbekistan'ın ana ortakları olan ülkelerde büyüme 2022 seviyesinin altında olacak. Çin'de 2023'teki GSYİH'nın %4,4-4,5, Kazakistan'da %3,5-4,4, Türkiye'de %2,7-3 olacağı tahmin ediliyor.
2023'te petrol fiyatının varil başına 80-90 dolar civarında olması kuvvetle muhtemel.
Alternatif yatırımların getirisinin yüksek olması altın fiyatının düşmesine neden olabilir. Özellikle, bu değerli metalin kotasyonlarının ons başına 1600-1650 dolar ve 2024'te ise 1600-1700 dolar seviyesinde olması öngörülüyor. 2023-2024'te bakırın fiyatı ton başına 7.000-7.500 dolar civarında olacak.
Gelecek yıl ruble dinamiklerinin devalüasyon beklentileri, göçmen işçi akışı ve ticaret ortakları arasındaki jeopolitik değişiklikler dikkate alındığında, döviz havale hacmi 2022'dekinden daha düşük olacaktır. Bazı ürün türlerinin (meyve, sebze ve tekstil ürünleri) ihracatı için yapılan ödemelerin bir kısmının uluslararası para transferi sistemleri aracılığıyla Özbekistan'a gönderilmesi uygulaması devam edebilir. 2024 yılında havalelerde istikrarlı bir büyüme bekleniyor.
Doğrudan yabancı yatırım hacmindeki büyüme dinamikleri devam edecek (%20-30). 2024'ten itibaren, yabancı yatırımın daha da canlanması bekleniyor.
Küresel enflasyonist süreçlere tepki olarak, para politikası 2023'ün ikinci yarısı ve 2024'ün başına kadar sıkı bir fazda devam edecek.
Yakıt ve enerji kompleksindeki reformlar 2023-2024'te uygulanacaktır. İşletmelerin dönüştürülmesi ve özelleştirilmesi süreçleri mantıksal sonucuna getirildi. Elektrik ve şebeke gazı fiyatları kademeli olarak piyasa fiyatlarına yaklaşacaktır.
1 Ocak 2023 tarihinden itibaren katma değer vergisi oranı %12'ye düşürülecek (fiyat artışlarını engelleyen bir faktör). Yerli sermaye piyasasının gelişimi hızlanacaktır. Yerel şirketlerin IPO ve SPO süreçleri başlayacak. Devlet tahvili piyasasına yurt dışı yerleşiklerin ve gerçek kişilerin katılımı artırılacaktır.
Pandemi döneminde başlatılan ve bu yıl da devam eden ekonomiyi desteklemek için büyük miktarda mali teşvik nedeniyle 2021'de konsolide bütçe açığı GSYİH'nın %5,6'sı olarak gerçekleşti ve 2022'de bu rakamın %4-4,5 olması bekleniyor. Mali konsolidasyon 2023'te başlayacak. Mali açığın GSYİH'ya oranı kademeli olarak azalacak: 2023'te %3-3,5, 2024'te %2-2,5 ve 2025'te %2.
Özel sektörde artan hareketlilik ve artan göç akımları nedeniyle tüketici ve yatırım talebi artacaktır. Aynı zamanda, işgücü piyasasındaki arz da artacaktır.
Bu faktörleri dikkate alan Merkez Bankası, Özbekistan'da 2023'te reel GSYİH büyümesinin %4,5-5, ardından 2024'te %5-6 ve 2025'te %6-6,5'e hızlanmasını bekliyor.
Tahminlere göre, ülkenin ihracatı (altın hariç) 2023'te %13-17, 2024-2025'te ise yaklaşık %9-12 artacak. Cari yılda ortaya çıkan zorlu dış konjonktür koşullarında yeniden ihracat işlemleri ihracat yapısında yer almaktadır. Merkez Bankası, bu eğilimin önümüzdeki yıl da devam etmesinin hem ihracat hem de ithalat hacmini etkileyen faktörlerden biri olacağını kaydetti.
Devam eden ekonomik aktivite ve özel sektördeki büyüme göz önüne alındığında, ithalatın 2023'te %14-15, 2024'te %12-14 ve 2025'te %8-10 artması bekleniyor.
Ana senaryoda, enflasyonun 2023 yılı sonunda %8,5-9,5 seviyelerine gerilemesi ve 2024 yılının ikinci yarısında %5 olan enflasyon hedefine ulaşılması öngörülmektedir.
Alternatif senaryo
Küresel ekonomik büyüme, küresel değer zincirindeki aksamalar ve artan küresel durgunluk riski nedeniyle yavaşlayabilir. 2023'te küresel ekonomik büyüme, ana senaryoya göre yüzde 1,5 puan daha düşük olacak ve yaklaşık %1,2 (IMF) ve %1,5 (WB) olarak tahmin ediliyor.
Küresel bir durgunlukta, düşük gelirler ve nispeten düşük likidite 2023'te (1.500-1.600$) altın üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturacak ve gelişmiş ülkelerde 2024'ten itibaren parasal gevşeme olasılığı altın fiyatını yukarı çeken bir faktör olabilir.
Düşük küresel toplam talebin bir sonucu olarak küresel hareketlilikte bir yavaşlama, petrol fiyatlarının düşmesine katkıda bulunabilir. 2023'te petrol fiyatı varil başına 50-60 dolar aralığında olacak.
Küresel durgunluğun, düşen petrol fiyatlarının ve diğer olumsuz faktörlerin etkisi altında, ana ticaret ortaklarının para birimlerinin döviz kurlarında keskin bir düşüş (% 30-40 oranında) mümkündür. Bu da reel efektif döviz kurunun trendden sapmasına ve döviz kuru üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturmasına neden olabilecektir.
2023'te havaleler geçen yıla göre önemli ölçüde azalacak (%-20-30). Büyüme oranları 2024-2025'te kademeli olarak toparlanacak (+%5-6).
Dış finansal koşulların sıkılaşması, doğrudan yabancı yatırım girişini olumsuz etkileyecek ve 2023-2024'te büyüme olmayacak.
Para politikasını sıkılaştırma aşamasından nötr aşamaya geçiş başlayacak.
2023-24'te küresel talepteki düşüşün fiyatlar üzerinde olumlu bir etkisi olacak ve enflasyonist baskıları azaltacaktır. Gıda Fiyat Endeksi (FAO) 2023-2024'te 100-120 puana düşecek.
2023-2025'te elektrik ve doğalgaz fiyatları enflasyona endekslenecek. Kurumsal dönüşüm süreçleri ana senaryoya göre daha yavaş bir tempoda devam edecek.
Dış koşullara bağlı olarak, ekonominin sektörlerinde yapısal reformların uygulama hızı yavaşlayabilir. Ekonomik aktiviteyi ve tüketici talebini desteklemeye odaklanılacak. Bütçe harcamalarını finanse etmek için ödünç alınan fonlara olan talep artabilir.
Dış riskler dikkate alınarak mali teşvik 2023-2025'te sürdürülecektir. Bu dönemde bütçe açığının GSYİH'ya oranı mevcut seviyesinde (%4-4,5) kalacaktır.
Düşük dış talep ve döviz kurlarındaki değişimler, yatırım ve tüketici talebinde azalmaya yol açabilir. İşgücü piyasasındaki arz önemli ölçüde artabilir.
Bu senaryodaki koşulların çoğu aynı anda karşılanırsa, 2023'teki gerçek GSYİH büyümesinin yaklaşık %3-3,5 (ana senaryodan yüzde 1-1,5 puan daha düşük) olacağı tahmin edilmektedir. 2024'ten itibaren ekonomik aktivite ve toplam talebin toparlanmasıyla birlikte, reel ekonomik büyümenin 2024'te %4-4,5'e ve 2025'te %4-5'e ulaşacağı tahmin ediliyor.
Dış ekonomik ortamın olumsuz oluşumu ile birlikte 2023 yılında ihracat miktarlarındaki büyüme %5-7 aralığında, yani, bu yılki göstergelere yakın olabilir. Dış talep ve fiyatların yeniden canlanmasıyla birlikte 2024-2025'te yıllık ihracatta %7-10 artış öngörülüyor.
Ekonomik aktivitede bir miktar yavaşlama ve döviz akımlarının tetiklediği tüketici talebindeki düşüş, 2023 yılında ithalatın %8-10 oranında artmasına neden olacaktır. 2024'te ithalatın %8-9, 2025'te ise %10-11 artması bekleniyor.
Yukarıdaki unsurlar dikkate alındığında, alternatif senaryoda gelecek yıl enflasyon oranının %7-8 civarında olacağı öngörülmektedir. Alternatif Senaryo'daki enflasyon, 2023'te Ana Senaryo'ya göre daha düşük olsa da, yönetilen fiyat endekslemesi ve döviz kuru hareketlerinin etkisi, %5 hedefinin 2024'ün ikinci yarısından daha sonraki bir tarihe ertelenmesini gerektirebilir. (Gazeta.uz)