Şili Devlet Başkanı Gabriel Boric tarafından 21 Nisan 2023 tarihinde bir süredir tartışmalara konu olan ve Mart 2022 yılında göreve başlayan hükümetin programında yer alan Ulusal Lityum Stratejisi (Estrategia Nacional de Litio- https://www.gob.cl/litioporchile/) ilan edilmiştir.

Strateji ile Şili sınırları içerisindeki tüm toplulukları ve farklı çıkar gruplarını dikkate alarak Şili’nin en üretken sektörlerinden olan lityum sanayiine sermaye, teknoloji, sürdürülebilirlik, teknoloji ve katma değer katmayı amaçlayan bir yaklaşım içerisinde Şili’nin dünyanın en büyük lityum üreticisi haline gelmesi amacı doğrultusunda kamu-özel sektör işbirliği ile, ancak devletin tüm lityum üretim süreçlerinde rol alacağı bir politika izlenecektir. Bu rol, devlete ait CODELCO (Ulusal Bakır İşletmeleri) ile ENAMI (Ulusal Maden İşletmeleri) vasıtasıyla yerine getirilecektir. Bundan böyle, gerek yerli gerek yabancı sermayeli tüm özel şirketler, Şili sınırları içerisinde lityum arama-çıkarma faaliyetlerinde bulunacak ise bunu ilk olarak devlet ile ortaklık kurarak yerine getirebilecek, özel sektörün ortaklık payı en fazla %49.9 ile sınırlı olacaktır.

Bununla birlikte, ülkede lityum arama-çıkarma faaliyetleri kapsamında halihazırda SQM ve Abemarle firmaları ile sırasıyla 2030 ve 2043 yıllarına kadar yapılan sözleşmeler sonlandırılmayacak ancak CODELCO vasıtasıyla kademeli olarak devletin ilgili alandaki rolünün artırılması için sözleşme bitiminden önce anılan firmalar ile ortaklık kurulması yönünde müzakereler yürütülecektir.

İleride yeni bir yasal düzenleme ile devlete ait Ulusal Lityum İşletmelerinin de kurulmasını içeren strateji ile ayrıca lityum ve tuz havzalarına dair ulusal bir teknoloji ve araştırma enstitüsü ile Ulusal Kalkınma Ajansı CORFO bünyesinde Enerji Bakanlığı koordinasyonunda özel bir Komite kurulması da planlanmaktadır.

Stratejinin temel hedefleri arasında;

-Şili ve tüm dünya için sürdürülebilir bir lityum sanayii yaratmak,

-Şili milli gelirini artırmak

-Teknoloji ve üretim zincirlerini geliştirmek,

-Toplumsal, çevresel ve mali sürdürülebilirliği sağlamak,

-Üretimde çeşitliliğe ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlamak,

-Ulusal ve uluslararası aktörlerle işbirliği halinde Şili’nin lityum sektöründe dünya lideri olmasını sağlamak,

-Nihayetinde, lityum sektöründe kamu-özel sektör işbirliği yolu ile tüm paydaşları ve toplulukları kapsayıcı bir şekilde Şili madencilik endüstrisinin kurumsal çerçevesini modernize etmek olarak sayılmıştır.

Şili, son dönemde, değerli lityum kaynaklarının yarattığı fırsatlarla  dikkat çeker hale gelmiştir. “Lityum Üçgeni” olarak bilinen Şili (Salar Atacama), Bolivya (Salar de Uyumi), Arjantin (Salar de Arizaro) arasındaki bölge dünya lityum rezervinin %75’ini ihtiva etmektedir. Şili’de deniz seviyesinden 1.4 mil yükseklikteki “Salar Atacama” göl yatağı, dünya lityum rezervinin %27’sini barındırmakta olup dünyanın kanıtlanabilmiş en büyük lityum kaynağıdır. Dolayısıyla, “Beyaz altın” olarak bilinen lityumda, 7.5 Milyon tonluk, dünyanın en büyük rezervine sahip olan Şili, esasen dünyanın en büyük lityum üreticisi olan Avustralya’nın sahip olduğu rezervlerin 5 katı büyüklüğünde bir lityum rezervine sahip bulunmaktadır. Ancak 2016 yılına kadar dünyanın lider lityum üreticisi konumunda olan Şili, mevcut durumda liderliği Avustralya’ya bırakmıştır. Şili Bakır Komisyonu-Comisión Chilena del Cobre (Cochilco) verilerine göre, dünya lityum üretimi sıralamasında %46’lık pay ile Avustralya ilk sırada iken onu %32’lik pay ile Şili, %10’luk pay ile Çin ve %8’lik pay ile Arjantin takip etmektedir. Sıcağa dayanıklı cam ve seramik ürünleri üretiminden ilaç sanayiine yaygın bir kullanım alanı olan lityum, özellikle şarj edilebilir pil üretiminde kullanılmakta olup elektrikli araç endüstrisinin en büyük ihtiyaçlarından birini teşkil etmekte, temiz ulaşım teknolojileri açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Şili Enerji Bakanlığının da, 2050 yılı itibarı ile kamu taşımacılığının tamamını elektrikli araçlarla sağlama gibi bir hedefi bulunmaktadır.

Artan talep karşısında lityum fiyatlarında da son yıllarda artış kaydedilmiştir. Esasen, Şili'de son 10 yıl içerisinde ilk defa 2022 yılı sonunda Hazine'nin gelirleri giderlerini aşarak fazla vermiştir. 2022 yılında kamu harcamalarında %23.1'lik bir azalış ve hazine gelirlerinde %6.3'lük bir artış yakalanması ile elde edilen sonuçta esasen 2022 yılında lityum arama ve işleme faaliyetlerinden alınan vergilerden elde ettiği ekstra gelir etkili olmuştur. Nitekim, dünya lityum rezervlerinin yaklaşık yarısına sahip bulunan ve Avustralya'dan sonra dünyanın en büyük lityum üreticisi olan Şili'de 2022 yılında lityumdan elde edilen vergi gelirleri 5 Milyar ABD Doları seviyesine yaklaşmıştır. 2015-2022 yılları arasında Şili'de lityum fiyatlarında 4 kat, lityum ihracat hacminde ise 2 kat artış yaşanmıştır. Economist Intelligence Unit (EIU) tarafından yapılan bir analize göre, Şili'de 2022 yılında 7.8 Milyar Dolar değerinde lityum ihracatı gerçekleştirilmiş olup söz konusu değer bir önceki yıla kıyasla %777'lik bir artışa tekabül etmektedir. Her ne kadar 2023 yılında lityum ihracatında düşüş beklense de lityum gelirlerinin bakırdan sonra Şili için önemli bir kaynak yaratacağı beklenmektedir.