Kanada Başbakanı Justin Trudeau tarafından 14 Eylül 2023 tarihinde yapılan açıklamada, orta ve düşük gelirli çalışan kesimi desteklemek üzere bir dizi yeni tedbirler alınacağı belirtilmiştir. Söz konusu önlemler paketinde kiralık konut inşaatının desteklenmesi suretiyle kiralık konut arzının artırılması; küçük işletme sahiplerine nefes aldıracak nitelikte yardımlar sağlanması ve market alışverişlerinin maliyetlerinin düşürülmesine yönelik tedbirler yer almaktadır.

Buna göre Kanada Federal Hükümeti, kiracılar dahil olmak üzere, ülke genelinde konut maliyetlerinin düşürülmesi hedefi ile ivedi bir şekilde aşağıdaki tedbirleri almayı kararlaştırmıştır:

1. Kiralamaya konu yeni bina inşaatlarında “Mal ve Hizmetler Vergisinin (GST)” kaldırılmasına yönelik bir yasal düzenleme yapılarak kiralık konut inşaatının teşvik edilmesi ve bu sayede piyasadaki yüksek talebin karşılanması.
2. Eyalet Hükümetlerinin de bu çağrıya kulak vererek kiralık konutlara uygulanan mevcut “Eyalet Satış Vergileri”nden veya “Uyumlaştırılmış Satış Vergilerinin (HST)” Eyaletlere ait olan bölümünden, benzer şekilde, vazgeçmeleri.
3. Eyalet Hükümetlerinin belirli bölgelere farklı sosyo-ekonomik gruplara mensup kişilerin yerleşimini önleyen türden uyguladığı imar politikalarına son vermesinin şart koşulması ve “Konut Hızlandırma Fonu (Housing Accelerator Fund)” kapsamında yapılmış olan başvuruların onay süreçlerinin tamamlanması için konutların toplu taşıma ağlarına yakın bölgelerde inşa edilmesinin teşvik edilmesi.

Kanada Hükümetinin daha fazla kiralık konut inşa edilmesini teşvik etmek üzere yürürlüğe sokmayı planladığı GST'nin kaldırılması uygulaması, özellikle yeni inşa edilecek ve kiralık olarak kullanılacak apartman binaları, öğrenci konutları ve yaşlılar için uzun süreli konaklamaya yönelik kiralık konutlar için geçerli olacaktır.

Kanada Hükümeti'nce 2023 yılı Mart ayında başlatılan ve 2026-27 döneminde kadar sürdürülmesi planlanan ve 4 milyar C$ değerinde olan “Konut Hızlandırma Fonu (Housing Accelerator Fund)” kapsamında, kalkınma ve onay süreçlerinin hızlandırılması suretiyle (zamanı geçmiş izin sistemlerinin çözüme kavuşturulması, imar planlarının nüfus yoğunluğuna göre yenilenmesi, toplu taşıma ağlarına yakın bölgelerin kalkınmasının teşvik edilmesi gibi) şehirler, kasabalar ve yerel halkların hükümetleri için yaklaşık 100.000 ilave konut arzı hedeflenmiş; yerel yönetimler de bu doğrultuda büyük düşünmeye ve yenilikçi yaklaşımlar geliştirmeye davet edilmiştir.

Başbakan Trudeau tarafından ayrıca, Hükümetin küçük işletmelerin ayakta kalmasına yardımcı olan bir pandemi önlemi olarak uygulamaya koyduğu “Kanada Acil Durum İşletme Hesabı Programında (Canada Emergency Business Account)”, küçük işletme sahiplerini ve çalışanlarını desteklemek amacı ile, kredi geri ödeme süresinin bir yıl uzatılması da dahil olmak üzere değişiklikler yapılacağı duyurulmuştur. Pandemi sırasında devreye sokulan “Canada Emergency Business Account” kapsamında yaklaşık 900.000 küçük işletme ve kâr amacı gütmeyen kuruluş için, pandemi sürecinde ayakta kalmalarına ve topluma katkıda bulunmaya devam etmelerine yardımcı olmak amacı ile, faizsiz ve kısmen affedilebilir krediler sağlanmıştır.

Başbakan Justin Trudeau tarafından yapılan açıklamada ayrıca, Hükümetin, vatandaşlar için artan market fiyatlarını ele almak üzere büyük market zincirlerine yakın vadede market fiyatlarını istikrarlı bir çizgide tutmaları çağrısında bulunduğu ifade edilmiştir. Yapılan açıklamada Kanada’da son yıllarda, büyük market zincirlerinin daha fazla karlar elde ederlerken market ürünlerinin maliyetlerinin de büyük ölçüde arttığına ve ailelerin gıda alışverişlerinde ciddi ölçüde zorluklarla karşı karşıya kaldıklarına vurgu yapılmış ve bu sorunu ele almak ve görüşmek üzere Kanada'daki en büyük market zincirlerinin liderlerinin başkent Ottawa'ya acilen toplantıya çağrıldıkları belirtilmiştir. Hükümetin ayrıca, market fiyat istikrarının, Kanadalıların beklentilerini karşılayacak biçimde, yeniden tesisi amacı ile, elindeki tüm imkan ve araçları gözden geçirmekte olduğu ve vergi tedbirlerini kullanmayı da göz ardı etmeyeceği de vurgulanmıştır.

Kanada Başbakanının yaptığı açıklamada orta gelirli kesimin maliyetlerini düşürmeye yardımcı olmak üzere, market sektörü başta olmak üzere Kanada ekonomisi genelinde rekabetçiliğin daha da iyileştirilmesi amacı ile ivedi adımlar atılacağı ifade edilmiştir. Bu doğrultuda, Hükümet, önümüzdeki aylarda “Kanada Rekabet Kanunu”nda kapsamlı yasal reformlar yapmayı planlamaktadır. Bu reformlar çerçevesinde:

1. Kanada Rekabet Kurumu'na etkin, kapsamlı ve bütüncül pazar araştırmaları yürütebilmesi için gerekli bilgileri toplamasını mümkün kılacak şekilde yetkiler verilmesi;
2. Kanadalı tüketicilerin daha yüksek fiyatlar ödemesine ve daha az tercihler yapmasına sebep olsa bile, zor dönemlerde rekabetçiliğe verilen zararın şirketlerin kurumsal verimlilikleri ile telafi edildiği durumlarda izin verilen rekabet bozucu şirket birleşmelerine son verilmesi;
3. Kanada Rekabet Kurumu'na, özellikle büyük marketlerin daha küçük ölçekli rakiplerinin kendi bölgelerinde faaliyet göstermelerini engelleme girişimlerinin söz konusu olduğu durumlarda, rekabetçilik ve tüketici tercihleri üzerinde baskı oluşturan türden iş birliklerine karşı harekete geçme hususunda yetkiler verilmesi amaçlanmaktadır.

Kanada Hükümeti’nin 14 Eylül 2023 tarihli açıklaması kapsamında getirilen ilave önlemler, Kanadalıların geçim koşullarını daha dayanıklı hale getirmek üzere yakın zamanda alınan diğer tedbirlerin üzerine inşa edilmiştir. Bu kapsamda daha önce alınmış olan diğer tedbirler aşağıda sıralanmaktadır:

1. Kanada’da en fazla muhtaç kesim diye nitelendirilen ve artan gıda fiyatlarından en çok etkilenen yaklaşık 11 milyon nüfusluk düşük ve orta gelirli sınıfa acil destek sağlamak üzere “Mal ve Hizmetler Vergi Kredileri”ninin altı aylığına iki katına çıkarılması ve 7 Haziran 2023 itibariyle “Kanada Konut Yardımına (Canada Housing Benefit)” bir defaya mahsus olmak üzere 500 C$ eklenerek 500.000'den fazla kişiye ve 303.000 aileye 402 milyon C$’lık katkı sağlanması.
2. Söz konusu en fazla muhtaç 11 milyon nüfusluk kesimde yer alan her bireye ve aileye, çocuksuz bekarlar için 234 C$ ile iki çocuklu aileler için 467 C$ arası değişen tutarlarda “Market İndirimi” sağlanması.
3. Kanada'nın en düşük maaşlı ve genelde en temel hizmetleri yürüten çalışan kesiminin cebine paranın daha hızlı erişmesi için otomatik avans ödeme sistemi getirilerek “Kanada İşçi Yardımı Programının (Canada Workers Benefit)” iyileştirilmesi.
4. Her eyalet ve bölgede önümüzdeki yıllarda günde ortalama 10 C$ maliyetli çocuk bakım hizmeti sunulması ve Quebec Eyaleti Hükümeti tarafından daha fazla çocuk bakım merkezi oluşturulmasının desteklenmesi. (Ülke genelinde duyulan ihtiyaç üzerine binlerce çocuk bakım alanı yakın dönemde tesis edilmiştir)
5. “Kanada Öğrenci Kredileri” ve “Kanada Çırak Kredileri”nin, geri ödemesi yapılanlar dahil, kalıcı biçimde faizsiz borca dönüştürülmesi ve bu sayede ortalama bir öğrenci kredisi borçlusunun mevcut faiz oranlarına göre yılda 610 C$ tasarruf etmesinin sağlanması.
6. Enflasyona ayak uydurmak ve ülke genelinde yaklaşık 26.000 Kanadalı işçi için geçim koşullarını daha sürdürülebilir kılmak amacıyla “Federal Asgari Ücret”in saat başına 15,55 C$’dan 16,65 C$’a çıkarılması.
7. Temmuz 2022 itibariyle 75 yaş ve üzeri yaşlılar için “Yaşlılık Güvencesi” yardımlarının %10 oranında artırılarak tam emeklilere 800 C$’dan fazla ek gelir desteği sağlanması.

Kanada Başbakanının yaptığı açıklamaya tepki olarak “Kanada Perakende Konseyi (Retail Council of Canada-RCC)” tarafından yapılan açıklamada ise marketlerin gıda fiyatlarını sürdürülebilir çizgide tutmak adına ellerinden gelen çabayı gösterdikleri; bu çerçevede, tedarikçiler üzerinde açıkça baskı dahi oluşturdukları ve bu sayede dünya genelinde en düşük gıda enflasyonunun Kanada’da gerçekleştiği ifade edilmiştir.

RCC tarafından yapılan açıklamada devamla, Kanada’da market sektörü hakkında uzman olanların fiyatların yükselmesine neden olan faktörler hakkında bilgi sahibi oldukları; “Kanada İstatistik Kurumu” ve “Kanada Merkez Bankası” tarafından yapılan çalışmalarda ve “2023 Kanada Gıda Raporu”nda bu konunun kapsamlı biçimde ele alındığı ve bu çalışmaların sonuç bölümünde artan gıda fiyatlarının “market fiyatları” ve “marketlerin elde ettiği karlar” ile alakası olmadığı ve esasen fiyat yükselişlerinin temelinde gıda üreticilerinin ve tüccarlarının maliyetlerinin artmasının yer aldığı; bunun yanında küresel tedarik zincirlerinde yaşanan aksamalar, Rus-Ukrayna Savaşı, enerji fiyatlarının yükselmesi ve iklim değişikliğine bağlı tabiat olaylarının da ilave faktörler olarak fiyatları yükselttiği şeklinde tespitlerin yer aldığı belirtilmiştir.

RCC’nin açıklamasında, uzmanların ve raporların tescil ettiği bir konuda Hükümetin market sektörünü suçlamak yerine aynaya bakması gerektiği; bu çerçevede, artan gıda fiyatlarının tüketiciler tarafından karşılanabilmesi için Hükümet tarafından geçmişte çok sayıda adımlar atılabileceği; örneğin çiftçiler, işlenmiş gıda sektöründeki işletmeler ve dağıtım kanalları için geçici olarak karbon vergisinin kaldırılabileceği ve Hükümetin, market sektörüne yıllık 6 milyar C$ değerinde maliyet doğuran, plastik paketlere yönelik planlamalarının iptal edilebileceği hususlarına dikkat çekilmiştir.

RCC açıklamasında son olarak, marketlerin Hükümet yetkilileri ile bir araya gelerek gerek market sektörü gerekse de gıda arz tedarik zincirleri veya Kanadalıların yükselen market fiyatları karşısında yüzyüze kaldıkları zor geçim koşullarından kaynaklanan sorunlar hakkında görüş alışverişinde bulunmaya hazır oldukları; öte yandan, fiyatlardaki yükselişin gerçek nedenlerinin ele alınıp konuşulmayacağı bir toplantıya RCC olarak katılım sağlamayacakları; RCC nezdinde ileride gerçekleştirilecek toplantıların bir kredibilitesinin olması için sadece perkende zincirlerinin değil, bunun yanında işlenmiş gıda müesseselerinin, gıda üreticilerinin ve tedarik zincirinde yer alan diğer tüm kategorideki  işletmelerin de anılan toplantılara dahil edilmesi gerektiği; müşterilerin ürünlere ödedikleri fiyatların %70’inden fazlasını satıcı ve tedarikçilerin maliyetlerinin oluşturduğu bir ortamda bu kesimin dahil olmadığı hiçbir toplantıdan anlamlı bir sonuç çıkmayacağı ifade edilmiştir.  

Kanada’da 2021 yılında yıllık bazda %3,4 oranında yükselen TÜFE, 2022 yılında yıllık bazda %6,8 oranında bir artış göstererek Kanada ekonomisinde 1982 yılında yaşanan %10,9’luk enflasyondan sonra yıllık bazda yakalanan en yüksek enflasyon oranına erişmiştir. 2022 Haziran ayında enflasyon %8,1 seviyesine gelerek 1983 yılından sonraki en yüksek noktaya ulaşmıştır. Kanada Merkez Bankasının ekonomik aktiviteleri soğutucu faiz politikası ile takip eden aylarda düşüş eğilimine giren TÜFE, Mart 2023’de %4,3’e inmiş; Nisan 2023’de hafif yükseliş ile %4,4’e çıkmış; Mayıs ayında %3,4’e ve Haziran ayında %2,8’e kadar gerilemiştir. 2023 Temmuz ayında TÜFE yüksek enerji fiyatları, artan konut finansman maliyetleri ve turizm seyahat harcamalarının etkisi ile yeniden yükselerek %3,3 olmuştur.

Kanada Merkez Bankası, uygulanan yüksek faiz politikası sayesinde talep ve arz dengesinin sağlanması ile birlikte, küresel tedarik zincirlerindeki sıkıntılardan kaynaklı fiyat baskıları hafifledikçe ve yüksek emtia fiyatlarının geçmişte doğurduğu olumsuz etkiler dağıldıkça TÜFE’de düşüş eğilimine girileceğini öngörmektedir. Banka, TÜFE’nin 2023 yılı sonu itibariyle %3 seviyesine gerilemesini ve 2025 yılı ortasında hedeflenen %2 seviyesine ulaşılmasını tahmin etmektedir.