Ruanda genelinde işletmeler, hükümetin standart sertifikasyon hizmetlerinin maliyetini önemli ölçüde düşürme kararı sonrasında yeniden iyimserlik ifade ediyor. Bu adım özellikle mikro, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ’lerin) rekabet gücünü artırdı.

Revize edilen ücretler Ocak 2025’te yürürlüğe girdi. Duyuru, Ruanda’nın 2025 Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) Yıllık Toplantısı’na ev sahipliği yapmasıyla aynı zamana denk geldi. Toplantı, “Birlikte Etki Yaratmak (United for Impact)” temasıyla 6–10 Ekim tarihleri arasında Kigali’de gerçekleştiriliyor.

Bu küresel etkinlik, 176 ülkeden 1.000’den fazla delegeyi – hükümet liderleri, standart kuruluşları, uluslararası örgütler, şirketler, tüketici dernekleri ve sivil toplum temsilcilerini – bir araya getirdi.

Daha Düşük Ücretler Küçük İşletmeleri Rahatlattı

ISO toplantısı kapsamında düzenlenen KOBİ’ler konulu yuvarlak masa toplantısında, katılımcılar küçük işletmelerin GSYİH ve istihdam yaratımına önemli katkıda bulunduğunu, ancak yüksek uyum maliyetleri nedeniyle uzun süredir uluslararası standartlara ulaşmakta zorlandıklarını vurguladı.

Ishyo Foods adlı Kigali merkezli süt ürünleri işleme şirketinin kurucusu ve Genel Müdürü Sharon Akanyana, ücret indiriminin dönüştürücü bir etki yarattığını söyledi:

“Geçen yıl tek bir laboratuvar testi için 50.000 Rwf ödüyorduk. Şimdi bu rakam 10.000 Rwf’a düştü – yani %80 oranında azalma,” dedi The New Times’a.

Her testin (örneğin yoğurdun salmonella bakterisinden arınmış olduğunu doğrulayan testler gibi) yüksek maliyetli olduğunu belirterek, bu indirimin küçük üreticiler için büyük bir rahatlama sağladığını ifade etti.

“Kalibrasyon hizmetlerinde de indirimler var – tartı ve soğuk oda gibi ekipmanlar için. Bu, KOBİ’ler için çok büyük bir adım. Sadece burada olduğum için söylemiyorum; gerçekten önemli bir ilerleme,” dedi.

Ishyo Foods şu anda hem S-Mark (Ruanda Standartlar Kurumu’nun ulusal kalite sertifikası) hem de HACCP (küresel gıda güvenliği sistemi) sertifikalarına sahip.

“HACCP sertifikası başvurumuzda, Ruanda Kalkınma Kurulu maliyetlerin %50’sini karşıladı,” dedi. “Artık birçok süpermarkete tedarik sağlıyoruz ve Doğu Afrika Topluluğu ülkelerinden birine ihracata başladık.”

Şirketinin son iki yılda %100’den fazla büyümesini, büyük ölçüde kalite standartlarının benimsenmesine bağladı.

İş Yapma Maliyetini Azaltmak

ISO etkinliği sırasında düzenlenen basın toplantısında Ticaret ve Sanayi Bakanı Prudence Sebahizi, hükümetin standartlara erişimi daha uygun fiyatlı ve kapsayıcı hale getirmekte kararlı olduğunu belirtti:

“Hükümet, birçok hizmette ücretleri kaldırdı ve büyük işletmeler için maksimum maliyeti 100.000 Rwf ile sınırlandırdı,” dedi. “Ödediğiniz ücret, aldığınız hizmetle orantılı – ancak hiçbir şirket 100.000 Rwf’tan fazla ödeme yapmayacak.”

Ruanda Standartlar Kurumu (RSB) Genel Direktörü Raymond Murenzi, önceki test ve sertifikasyon maliyetlerinin birçok işletmeyi kalite güvencesinden uzak tuttuğunu söyledi.

“2025 başından itibaren fiyatlar önemli ölçüde düşürüldü. Böylece KOBİ’ler artık standardizasyon hizmetlerine kolay ve çok düşük maliyetlerle erişebiliyor,” dedi.

Zamukana Ubuziranenge (Olgunluk Modeli) programı kapsamında, bazı küçük işletmelerin artık tamamen ücretsiz sertifikasyon hizmetleri aldığını da ekledi.

“Büyük işletmeler için her bir hizmetin azami sertifikasyon ücreti 100.000 Rwf’tır,” diye belirtti.

Dikkat Çekici İndirimler

Murenzi örnekler vererek şöyle dedi:

“Mısırdaki mikrotoksin testleri daha önce 147.000 Rwf iken artık 10.000 Rwf – yani %93 oranında düşüş.Tüm mısır test seti daha önce 900.000 Rwf’a kadar çıkıyordu; şimdi 100.000 Rwf ile sınırlandırıldı.Şu anda hiçbir test parametresi 10.000 Rwf’tan fazla değil.”

Bu kararın, Made in Rwanda girişimi kapsamında rekabetçiliği artırmaya ve yerel firmaların ulusal ve uluslararası kalite gerekliliklerini karşılamasına yardımcı olduğunu belirtti.

“Bu, Ruanda’nın standart sertifikasyonunu herkes için erişilebilir ve uygun fiyatlı hale getirme yönünde somut adımlar attığını gösteriyor,” dedi.

Kalite, Büyümenin Anahtarı

Uzmanlara göre, uygun maliyetli sertifikasyon, küçük işletmelerin büyümesini hızlandırmak, ihracata açılmasını sağlamak ve bölgesel ticaret gerekliliklerini karşılaması açısından kritik önemde.

“Maliyet engeli KOBİ’ler için en büyük zorluklardan biriydi,” dedi bir katılımcı. “Bu değişikliklerle birlikte artık daha fazla Ruanda ürünü bölgesel ve küresel pazarda rekabet edebilecek.”

Ruanda, ISO Yıllık Toplantısı’na ilk kez ev sahipliği yaparken, bu reformlar ülkenin standartları sanayileşmenin ve sürdürülebilir büyümenin ana itici gücü haline getirme konusundaki kararlılığını gözler önüne seriyor.