Doğu Afrika Yasama Meclisi (EALA), 7 Ekim tarihinde, Doğu Afrika Topluluğu (EAC) Bakanlar Konseyi ve üye devletleri, bölge genelinde evrensel sağlık sigortasının (Universal Health Coverage - UHC) sağlanması yönündeki çabaları hızlandırmaya çağıran bir teklifi kabul etti. Amaç, topluluk vatandaşlarının hiç birinin sağlık hizmetine erişimde geride kalmamasını sağlamaktır.

Teklif, Ruandalı EALA milletvekili Fatuma Ndangiza tarafından sunuldu ve Kenyalı milletvekili Kanini Kega tarafından desteklendi. Teklif, EAC Antlaşması’nın ilgili maddeleri ve Meclis İç Tüzüğü uyarınca gündeme getirildi.

EAC Antlaşması’nın 118. Maddesi, üye devletlerin sağlık alanında işbirliği yapmasını, sağlık sistemlerini güçlendirmesini, ulusal sağlık politikalarını uyumlaştırmasını ve araştırma, eğitim ve koruyucu hekimlikte işbirliği yapmasını öngörmektedir.

Evrensel Sağlık Sigortası (UHC), tüm insanların mali sıkıntıya düşmeden, tanıtım, koruma, tedavi, rehabilitasyon ve palyatif bakım dahil olmak üzere ihtiyaç duydukları nitelikli sağlık hizmetlerine erişmesini sağlamayı amaçlar. Bu hedef, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın (SDG) 3.8 numaralı hedefiyle uyumludur; bu hedef, 2030 yılına kadar küresel çapta evrensel sağlık kapsamına ulaşmayı amaçlamaktadır.

Ndangiza, The New Times gazetesine yaptığı açıklamada, teklifin amacının Bakanlar Konseyi’ni EAC içinde evrensel sağlık sigortasının hızla uygulanması yönünde teşvik etmek olduğunu belirtti.

Özellikle, her vatandaşın statüsünden bağımsız olarak, kaliteli, uygun fiyatlı ve verimli sağlık hizmetlerine erişmesini sağlamanın hedeflendiğini vurguladı.

Ndangiza, toplum temelli sağlık sigortası, özel sağlık sigortası ve sosyal sağlık sigortası gibi sistemlere erişimin UHC’nin temel unsurları olduğunu söyledi ve evrensel sağlık sigortasının hem temel bir insan hakkı hem de bölgesel ve küresel bir öncelik olduğunu ekledi.

“Sağlık zenginliktir” diyerek, EAC vatandaşlarının sağlığını iyileştirmenin yoksulluğu azaltma ve refah içinde bir topluluk oluşturma yönünde somut bir adım olduğunu ifade etti.

Ndangiza ayrıca, teklifin 2001 Abuja Taahhüdü’nü hatırlattığını belirtti. Bu taahhüde göre, ülkelerin yıllık bütçelerinin en az %15’ini sağlık sektörüne ayırmaları gerekiyor.

Dünya genelinde her yıl yaklaşık 100 milyon kişi, sağlık harcamaları nedeniyle yoksulluğa itilmektedir.Ayrıca, Afrika’daki hanelerin %30’u sağlık masraflarını karşılamak için borç almakta veya varlıklarını satmak zorunda kalmaktadır.

Birçok ülkede çocuk ve anne ölüm oranları yüksek seviyede kalmaktadır.Yetersiz beslenme (malnütrisyon) hâlâ Sahra-altı Afrika’da ciddi bir sorun olmaya devam ediyor ve araştırmalar, hiçbir Afrika ülkesinin 2030 yılına kadar çocukluk çağı yetersiz beslenmesini sona erdirme hedefini gerçekleştiremeyeceğini ortaya koyuyor.

Ayrıca, çoğu sağlık sistemi salgın hastalıklarla ve diyabet, kanser gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların artan yüküyle etkin bir şekilde baş edememektedir.

Ndangiza, 2030 yılına sadece beş yıl kaldığını hatırlatarak, bölgedeki çoğu ülkenin henüz UHC hedefine ulaşma yolunda geride olduğunu ifade etti.

Kaydedilen İlerleme

Teklifte, EAC Vision 2050 çerçevesinde yürütülen bölgesel girişimler övüldü. Bu vizyon; işbirliğini güçlendirmeyi, sağlık politikalarının uyumlaştırılmasını ve sağlık sistemlerinin güçlendirilmesini öncelik haline getiriyor.

Ayrıca, EAC Açık Sağlık Girişimi (EAC Open Health Initiative) — üye devletlerin sağlık sistemlerini uyumlaştırmayı ve sağlık hizmetlerine eşit erişimi teşvik etmeyi amaçlıyor.EAC Sağlık Araştırma Komisyonu’nun kurulması, bölgesel araştırmaları koordine ederek güvenli, uygun maliyetli ve etkili sağlık hizmetleri sunumuna destek veriyor.

Teklif, Kenya, Tanzanya ve özellikle Ruanda’daki önemli ilerlemeleri de takdir etti. Ruanda, Sahra-altı Afrika’da sağlık sigortası kapsamı en yüksek ülke olarak öne çıkıyor.

Endişeler ve Zorluklar

Tüm bu olumlu adımlara rağmen, teklif bölgesel düzeyde evrensel sağlık sigortasına ulaşma oranının düşük olduğunu ve hiçbir EAC üye devletinin Abuja Taahhüdü’ndeki %15 bütçe hedefini henüz gerçekleştirmediğini belirtti.

Başlıca zorluklar:

• Yetersiz finansman ve kaynak tahsisi

• Kırsal bölgelerde sağlık altyapısının eksikliği

• Eğitimli sağlık personeli yetersizliği

• Parçalanmış sağlık sistemleri ve tutarsız düzenlemeler

• Yüksek hastalık yükü (bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan)

• Bölgesel sağlık hizmetlerinin entegrasyonunu engelleyen yasal engeller

Meclis’in Kararı

EALA, teklifi kabul ederek aşağıdaki hususları karara bağladı:

• Bakanlar Konseyi ve Üye Devletleri, evrensel sağlık sigortasına geçişi hızlandırmaya çağırmak,

• Ulusal sağlık bütçelerinin, Abuja Deklarasyonu’ndaki %15 asgari hedefini karşılayacak şekilde artırılması,

• Ulusal sağlık politikalarının ve düzenlemelerinin uyumlaştırılması,

• Bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesi ve herkes için kaliteli, erişilebilir sağlık hizmetlerinin sağlanması.